Kanuni Sultan Süleyman Türbesi / Abdullah Deveci

admin

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TÜRBESİ
ABDULLAH DEVECİ

ADI: Kanuni Sultan Süleyman Türbesi
YERİ: İstanbul’da Süleymaniye Külliyesi içinde caminin arkasındaki duvarla çevrili Hazirede, cami aksı
üzerinde, kıbleye paralel bir yerdedir.
TARİHİ: Sultan’ın vefat yılı olan 1566 tarihinde inşa edilmiş bu türbenin mevcudiyeti şu iki ihtimali
akla getirmektedir: 1-Bu tarihte vefat eden Sultan’ın ölüm haberi alınır alınmaz süratle bir türbe inşa
edilmiş ve aynı yılda tamamlanmıştır. 2-Sultan, hayatının son yıllarında adına bir türbe yapılmasını
emretmiş ve söz konusu yapı ölüm yılında tamamlanmıştır. 1
Türbe, Süleymaniye Camii ile birlikte yapılmayıp Kanuni’nin ölümünden sonra oğlu II. Selim
tarafından yaptırılmıştır. 2
BANİSİ: Yapı II. Selim tarafından yaptırılmıştır.
SANATÇISI: Yapıyı Mimar Sinan 3 yapmıştır.
ONARIMLAR: Duvarlardaki çiniler il kubbe arasındaki somaki mermer taklidi sıva panolar 19. yüzyılda
yapılmıştır. 1960’ta da bir onarım geçirmiştir.
ŞİMDİKİ DURUMU: Yapı bugün sağlam ve ziyarete açıktır.
PLANI: Kanuni Sultan Süleyman Türbesi, köşeleri pahlanmış sekizgen gövdeli bir yapıdır.
ÖRTÜ SİSTEMİ: Yapı kurşun kaplı, kasnaksız kubbe ile örtülüdür.
DIŞ TASVİR: Sekizgen gövde enli bir revakla çepeçevre sarılmış, içeride de pahlı köşelerin önüne
yerleştirilen sekiz somaki sütun ile ikinci bir revak oluşturularak türbenin üstü, 10.50 metre çapındaki iç kabuğu bu sütunlara, kurşun kaplı dış kabuğu beden duvarlarına oturan iç içe iki kubbeyle
örtülmüştür.
Gövdesini saran revakla dikey planda ikiye bölünen sekiz kenarlı türbenin pahlı köşeleri, revakın
içinde kalan alt bölümde gömme sütunlar, revak çatısı üstünde bulunan bölümde ise dikdörtgen
çerçeveler ile vurgulanmıştır. Revakın üst tarafında sekizgenin her cephesi de aynı biçimde, iki katlı
çerçevelerle belirtilerek tepe pencerelerini içine alan sivri kemerler iki renk taştan örülüp yanlarına
konulan rozetlerle zenginleştirilmiş, sekizgen gövde palmetli bir saçakla taçlandırılmıştır.
Türbenin giriş cephesinde kapı ve kapının üstünde üç pencere, öteki yedi cephede altta iki üstte üç
olmak üzere beşer pencere vardır. Büyük sivri kemerler içinde bulunan tepe pencereleri kaş kemerli
ve alçı şebekeli, alt sıradaki pencereler sağır sivri kemerlidir. Başlıkları baklavalı mermer sütunlara
binen revak kemerleri de sivridir. Diğer yandan, ön cephede revak kemerleri kaş kemer biçiminde,
sütunların gövdeleri renkli somakiden, başlıkları stalaktitli yapılarak, ve ayrıca revakın saçağı dışarıya
taşırılmak suretiyle türbenin girişine ayrı bir özen gösterilmiştir. 4
Süleymaniye Türbesi'nin giriş cephesinde kapı ve kapının üstünde üç pencere, öteki yedi cephede
altta iki üstte üçer pencere vardır. Büyük sivri kemerler içinde yer alan ve ortadaki yanlardakinden
yüksek olan tepe pencereleri kaş kemerleri ve alçı şebekeli, galeriye açılan alt sıradaki pencereler
sağır sivri kemerlidir. Başlıkları baklavalı beyaz mermer sütunlara binen galeri kemerleri de sivridir.
Diğer yandan, ön cephede galeri kemerleri kaş kemer biçiminde sütunların gövdeleri renkli
somakiden, sütun başlıkları stalaktitli, galeri korkulukları şebekeli yapılıp galerinin saçağı da dışarı
taşırılarak türbenin girişine dikkat çekilmiştir. 5
Revak altındaki sekizgen gövdenin kenarlarında yer alan ikişer pencerenin üzerine sivri kemerler
kurulmuştur. Revak çatısı üzerinde cepheler aynı tertipte düzenlenmiştir. Gövdenin bu üst satıhları
eşit olmayan panolara bölünerek alttakilere sivri büyük birer kemer kurulmuş ve içlerine içteki tertibi
tekrarlayan pencereler yerleştirilmiştir. Kesik köşelerin üst bölümlerine mermerden ajurlar
yerleştirilmiştir ki bunlar, iki kubbe arasındaki hacmin aydınlanmasına imkan sağlamaktadır.
İÇ TASVİR: İç mekan da sekizgen planlı olup, her köşeye duvara yakın birer sütun olarak, sekiz sütun
yerleştirilmiş ve bunlar hafif sivri kemerlerle birbirine bağlanmış. Kubbe bunlar üzerine
oturtulmuştur.
Yalnız Kanuni Sultan Süleyman için yapılmış olan türbe içinde yedi sanduka bulunmaktadır. Girişe
göre sağdan başlayarak II. Sultan Ahmet'in kızı Asiye Sultan, II. Sultan Süleyman'ın annesi Saliha
Valide Sultan, Kanuni'nin kızı Mihrimah Sultan, ortada Kanuni Sultan Süleyman, yanında II. Sultan
Süleyman, II. Sultan Ahmet ve annesi Valide Rabia Sultan yatmaktadır. Böylece çok sıkışık bir durum
meydana gelmiştir. 6
Türbe, içte galerili, köşeleri çalınmış sekizgen bir gövdenin dışta revaklarla çevrelenmesi ve bir
kubbeyle örtülmesinden ibarettir. Daha sonra üç Sultan türbesini daha etkileyecek olan bu eserin, çift
cidarlı kubbesinden içteki pandantifli kubbe, açıların mihveri üzerinde bulunan sekiz sütunu birbirine bağlayan sivri kemerlere oturur. Böylece duvarların önünde genişliği 1.21 metreyi aşmayan dar bir
galeri vücuda gelmekte ve içteki geniş alanı çepeçevre sarmaktadır. Sekilerden itibaren 3.65 m.
yüksekliğe kadar çinilerle kaplı duvarlarda, giriş kenarı hariç olmak üzere ikişer pencere açılmış kesik
duvar satıhlarına ise dolaplar yerleştirilmiştir. Alt sıra pencerelerinden ayrı olarak kemer alınlıklarına
üçlü pencereler açılmış olup bunlardan ortadaki yanlardakilerden daha geniş ve daha yüksek
tutulmuştur. 7
Kubbeyi taşıyan kemerler renkli mermerlerden geçmeler yapılmış gibi boyanmıştır. Geniş, kemerler
içeriye doğru hafif bir eğimle yükselir, böylece ışık yönlendirilmekte, kubbe aydınlatılmaktadır.
Kemerlerin hemen altına üçerli pencere grupları oluşturulmuştur.
Sonsuz evren biçiminde nakışlanmış kubbenin ortasında çevresi dilimli, sekiz köşeli yıldız biçiminde
şamdanlık sarkar. Altına püsküller ve metal askılıklarıyla süslenmiş küreler asılarak sanki kubbe
tezyinine üçüncü boyut verilmiştir. Bu ortada yüzen ve kubbede devam eden evren modelidir. 8
SÜSLEME: Gövde çok hareketli dendanlarla ve mukarnas kuşakla taçlandırılmış, cephelerde pembe
mermerle kakmalar yapılmış, her yüzde değişen kabartmalı rozetler işlenmiş, köşeler pahlanarak
geometrik desenli şebekelerle süslenmiş ve yine renkli mermerlerle tezyin edilmiş; revak içinde
köşeler süslü sütuncelerle bezenmiş, pencere üstlerine pembe mermer kakmalar yapılmış; revak
kemerlerine de renkli mermerlerle geçmeler yapılmış ve kilit taşlarına kabartma rozetler işlenmiştir.
Giriş kapısı iç içe iki kemerle çerçevelenmiştir. İki yanda halı desenleri ile işlemeli iki çini pano
yerleştirilmiştir. Üzerine altın varaklı had ile ayetler bezenmiştir.
Kapı kemerinde yeşil-beyaz mermerlerle çok hareketli geçmeler yapılmış, köşeliklerde lacivert üstüne
altın varaklı rumi desenler ile süsleme yapılmıştır. Bunun üstü yine altın varaklı ayet haddı ile tezyin
edilmiştir.
Kündekari üzeri sedef, fildişi, gümüş ve yeşim taşı kakmalı giriş kapısının. Üstü de kabartma yazılı had
ile bezenmiştir.
Yapıda çini bezeme zeminden başlar. En altta mor üzerine beyaz, ebru gibi soyut desenli bir sıra çini
yerleştirilmiştir. Bunun üstünde pencerelerle dolapların da etrafında dolaşan lacivert, beyaz, Türk
rengi, mavi ve mercan rengi çiçekli bordür yerleştirilmiştir. Bu bordür de incecik bir turkuvaz çizgiyle
çerçevelenir.
Sütun başlıkları mukarnas işlemelidir. Üst kısımlarına küçük çerçeveler içinde Allah'ın isimleri ile
bezenmiştir.
Kubbe eteğindeki bordür de renkli ve hareketlidir. Beyaz, hareketli silmeler arasına geometrik desenli
malakari bordür işlenmiş, yani hiç boş yer bırakılmamış, beyaz kısımlar bile silmeler yapılarak her yer
bol süslenmiştir. İlk bakışta çarpmayan fakat yavaş yavaş içe işleyen bir haşmet, azamet, büyüklük ve
saygı duyulan bir kişiliğin tasviri tezyin edilmiştir.