Bizans Dokuma Sanatı | Rüçhan ARIK

avatar

  • e 0

    Mutlu

  • e 0

    Eğlenmiş

  • e 0

    Şaşırmış

  • e 0

    Kızgın

  • e 0

    Üzgün

  • Dokuma MÖ. 5. Binde Akdeniz bölgesinde kullanılır.
  • İpekli dokuma MÖ.1500’ lerde Çin’de gelişir. MS. 4.yy da batıya ham olarak ihraç edilir.
  • Dayanıksız olduğu için günümüze gelebilen pek az sayıda örneği vardır.
  • Roma döneminde ipek kullanımı yaygınlaşır. Roma’da Çin’den gelen bu tekstiller sökülüp tekrardan kendilerine uygun şekilde işlerlerdi.
  • 11.yy da Paris’te ipek dokuma teknolojisi gelişmiş durumdaydı.
  • İpek Çin üzerinden İran, Mezopotamya üzerinden Anadolu’ya geçer.
  • 6.yy da Bizans’ta üretilmeye başlanır. Tarihçi Prokopius ve Theophanus keşişlerin şeker kamışlarına saklayarak Bizans’a getirdiklerinden söz eder.
  • Bizans topraklarında ilk üretim Suriye (akhmim bölgesi) ve Tyra’dır.
  • 6.yy da atölyeler kurulmaya başlanır.
  • İkonoklast döneminde İstanbul dışında figürlü dokumalar üretilmeye devam edilir.
  • 1204-1260 Latin İstilasında dokumaya ara verilmez. Ama süslemeler tekliğe, sadeliğe çekilir.
  • İstanbul’un fethiyle son bulur. Ve burada çalışan ustalar ise Fransa’daki atölyelere giderler.
  • Giysi, tunika, havlu, perde, altar örtüsü, yelken bezi, kiboryum örtüsü, ikonastasis perdesi, mezar örtüsü, dalmatikalar,stolalar,pelerin olarak ta işlenmiştir.
  • En çok örnekler Avrupa’da Katedral hazinelerinde yer alır. İstanbul ve Anadolu atölyelerinde üretilmesine rağmen Türkiye’de korunan yoktur.
  • En erken örnekleri Mısır- Akmim’de görülür. Ardından Suriye gelir.
  • Dokumalar tekniğine göre 3 grupta incelenir.
  1. İpek dokuma
  2. Goblen
  3. İşlemeli örnekler
  • İpeklerde 9.yy sonlarından sonra tek renk motifler tercih edilmiştir.
  • Büyük boyutlu dokumalarda goblen tercih edilmiştir.
  • Nakışlar ise;Latin istilası sonrası görülmeye başlar.

İPEK DOKUMALARDA İŞLENEN KONULAR

  1. PERS VE BİZANS KÖKENLİ OLANLAR
  1. At üzerinde vahşi hayvan avlayan imparator:

Kökeni sasanî, Perslere dayanır. Madalyon içinde yer alan sahnedir. Madalyonlar birbirine teğet geçmektedir yada bitkisel çerçevelerle birbirine bağlanmaktadır.

  1. Avcı figürü:

2 aynı figür sır sırda gösterilmiştir. Bunlar pers ve med kökenlidir. Çünkü;medler ve persler at figürlerini severek işlemişlerdir. 7-8.yy da Çin’de kullanılan bu komposizyonu Bizans almış ve yanına yunan figürleri de ekleyerek pekiştirmişlerdir.

  • Ayrıca madalyonlar içinde sırt sırta yüz yüze hayvan figürleri ve ortalarında hayat ağacı motifleri vardır. Bu hayat ağacı figürü de Perslerden geçmiştir.
  • Bu figürlerin çok uzun süre farklı teknik ve malzemelerde işlenmesi hem tarih bulunmaması hem de isimsiz atölyelerde üretilmesi sebebiyle tarihlendirmede büyük sorun yaşanmaktadır.
  • Tüm figürler antitatik yani simetrik olarak yerleştirilmiştir.
  • Madalyon tüm konularda ve figürlerde işlenmiştir. Fantastik hayvanlara bazı anlamlar yüklenmiştir.
  1. GEÇ HELLENİSTİK DÖNEM MOTİFLERİ

Pers etkisi olmakla birlikte geç Helenistik döneme ait figürler Anadolu’da işlenmiştir. Pagan mitolojisinden konularını alan dokumalar pers kökenli figürlerle pekiştirilmiştir.

  1. Hıristiyan ikonografisine ait konular:

Hem goblenlerde hem ipekler dokumalarda Hıristiyanlığa ait konular pagan kökenli konularla birlikte işlenmiştir. 6.yy a kadar Bizans doğudan gelen dokumaları söküp kendilerine uygun tekrardan işliyorlardı. 6.yy dan sonra ise ipek kullanımın yasallaştırılmasıyla atölyeler açılmış, av, avcı, hayvan, Tevrat,İncil konulu sahneler yer almış, işlenmiştir.

Mühürler

  • Gümüş,altın, bakır, kurşun dan üretilmişlerdir.
  • Mektup, yazışma,yasa, kanun gibi gizli ve imparatorun sözünden çıkmış yazıların gizlilik ve kanıtlamak için kullanılmışlardır.
  • Gönderilecek hükümdarın önemine, statüsüne göre ağırlığa sahiptirler.
  • 11-12.yy da her önemli kişinin kullandığı farklı mühürler kullanılmışlardır.
  • Ağırlıları sikkelere göre ayarlanmıştır.
  • Günümüze en fazla kuşun sikkeler gelebilmiştir. monogramları sayesinde az bulunan gümüş altın mühürlerden sanat tarihi bakımından, bize bilgi sunmaları bakımından daha önemlidir.
  • Genellikle ön yüzde tasvir;arka yüzde monogramı bulunur.
  • Özellikle 5-6.yy larda blok monogram kullanılmıştır. N,M,H harfleri yazıda kullanılmışlardır. Bu harflerin şekilli hallerine blok monogram denir.
  • Haç üzerinde kurulmuş monogramlara ise haç monogram denir.bunlarda kullanılan harflerin yerleştiirlmesinde kural olmadığı için günümüzde bunları okumak oldukça zordur.
  • 6-8.yy arasında büyük harfler kullanılmaya başlanır.bahsedilen sadece ad ve ünvandır.
  • Hitap monogramları ilk kez 7.yy da kartal figürlü mühürlerle karşımıza çıkar.görevi hakkında bilgeler genişlemeye başlar.bu 8.yy da da görülür.
  • 8.yy da ise şahsın adından bahsedilmeye başlanır.kare şeklinde büyük harf yazımı görülmektedir.
  • 787-815 tarihleri arasında mühür önemini kaybeder.çünkü tasvir yasağı dönem başlamıştır.
  • İkonoklazma döneminde haç monogram tercih edilmiştir.
  • 9.yy da II.michael ve imparotoriçe Theorodora tarafından tasvir yasağı kaldırılır.ve tekrardan dini konulu mühürler yapılmaya başlanır. Yazı çevresini kuşatan bordür 5.yy dan itibaren gittikçe daralır ve 9.yy da neredeyse yok olma aşamasına gelir.harfler daha muntazam görünümdedir.
  • 10.yy da kartaldan ziyade mitolojik yaratıklar, kuş tipleri yapılmaya başlar.yunan- roma sanatına ilgi artar.yazılar güzel yazılı halinde yazılmaya başalr.
  • 11.yy da mühürler daha uzun ve ayrıntılı bir monograma sahip olurlar.hatta kafiyeli yazılanları bile vardır.çerçeve bordürü noktalı bir biçime bürünür ve o kadar noktalar kalınlaşır ki tek çizgi haline gelir.bu sefer harfler kısa ve kalın yazıldığı görülmektedir. Tüm tabakaya yayılırdığı için günümüze kalan en çok bu dönemdendir.
  • 12.yy da yazılarda iyice akraba bağları ayrıntılı olarak verilir.
  • 12- 15.yy çöküşle beraber yazının özensizliği direk fark edilir.
  • Tarih içinde değişen  olaylar bize herşeyde olduğu gibi mühürlerde de bir sınırlama getirmede yardım eder. Örneğin; 6.yy’da Justinyen Tarafından konsillik kaldırılmıştır. Demek ki hiçbir konsil eşyası dahil mühürlerde de 6. yy sonrasına ait konsil mühürü vardır denemez! Yoktur ya da Heroklos “Thema” askeri komutanlık sistemi kurar. Ama 11.’da Orta ve Doğu Anadolu’ya Türkler yerleşmişlerdir. Bu sistem de buradan kalkmııştır. Biz Thema mügürlerinin bitiş tarihini Heroklos’tan 11.yy’a sınırlandırabiliyoruz.
etiketlerETİKETLER

Sıradaki içerik:

Bizans Dokuma Sanatı | Rüçhan ARIK

editörün seçtikleri EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ